Resultaten Brandweertoets BVV bekend

BVV nam het initiatief voor een grootschalig wetenschappelijk onderzoek om te weten te komen hoe het personeel 'de brandweer' beleeft. 

Deze enquête liep begin 2018 in alle Vlaamse hulpverleningszones, inclusief de Nederlandstalige brandweer van Brussel. In totaal namen 5 575 collega’s deel, wat een totale respons geeft van 46 procent. Meer dan de helft daarvan bevindt zich tussen de 35 en 45 jaar en de overgrote meerderheid is tewerkgesteld binnen het basiskader. 

Ook de niet-operationele collega’s zijn goed vertegenwoordigd: 359 onder hen dienden een volledige enquête in. De meeste respons kwam uit Brandweer Zone Rand (73%) en Hulpverleningszone Taxandria (68%).

Onderzoek toont grote beroepsfierheid

Maar liefst 94 procent van onze collega’s is trots om bij de brandweer te werken. Daaruit blijkt duidelijk dat jullie een echt hart voor de brandweer hebben. De belangrijkste drijfveer om deze passie uit te oefenen, is dat we allemaal iets willen betekenen voor onze medemens. Ook de werktevredenheid is hoog: 88 procent gaat met plezier werken en bij de vrijwillige operationelen loopt dat cijfer zelfs op tot 90 à 97 procent. Daartegenover staat wel dat een grote meerderheid van het operationeel personeel zich niet betrokken voelt bij de hulpverleningszone.

Niet-operationele collega’s zoeken aansluiting bij operationele werking

Een overgrote meerderheid van de niet-operationele ondersteunende collega’s (76%) voelt zich juist wel betrokken bij zijn werk binnen de hulpverleningszone. Zij geven aan dat ze zich nuttig en voldoende opgeleid voelen binnen de eigen functie.

Het contact met het operationeel personeel wordt positief beoordeeld, maar er is wel veel vraag naar meer intenser contact met hun operationele collega’s en algemene opleiding over hulpverlening. 

Hans Clarysse (foto), voorzitter van de provinciale afdeling West-Vlaanderen en verantwoordelijke voor de organisatie van het brandweercongres geeft aan dat ze hier al meteen rekening mee houden op het congres van oktober. ‘We voorzien een heus brandweerbad voor niet-operationelen, waarbij ze het brandweerwerk echt zelf aan den lijve kunnen ervaren. Daarbij zullen ze ook een eigen traject kunnen volgen op maat van hun interesses en werkzaamheden binnen de specifieke brandweercontext’, aldus de lokale voorzitter. 

Groot vertrouwen in bekwaamheid van collega’s

Niet enkel de beroepsfierheid en werktevredenheid zijn hoog, er is ook veel vertrouwen in de vakbekwaamheid. Het merendeel van het operationeel brandweerpersoneel vindt zichzelf vakbekwaam en schat zijn collega’s daarbij ook naar waarde. We kunnen rekenen op elkaar. Ook de evolutie van de Vlaamse brandweer over het algemeen wordt overwegend positief beschouwd. We zien dat jullie meer belang hechten aan goede arbeidshygiëne en fysieke paraatheid. De helft vindt de PPMO-test geschikt om de eigen fitheid te toetsen, zonder verschil in graad of functie. Historische thema’s zoals alcohol bij de brandweer worden bespreekbaar en evolueren positief. Het principe van SAH wordt door bijna iedereen als een zinvolle ontwikkeling beschouwd. Ongeveer de helft geeft aan dat met de komst van dit principe de kwaliteit van de hulpverlening verbeterd is.

Huiswerk voor Vlaamse brandweer

Uiteraard geven jullie de Vlaamse brandweer ook heel wat huiswerk mee. Zo merken we dat er veel bezorgdheden leven over de hoge opleidingsdruk. Vooral vrijwilligers worstelen met de verhoogde werklast omdat de evenwichtige verdeling van werk, gezin en brandweer daarmee in het gedrang komt. Bijna 40 procent stelt zich dan ook minder beschikbaar door de stijging van het aantal opleidingen. Dit aantal staat volgens jullie ook niet in verhouding tot het aantal interventies. 

Bovenal blijkt het privéleven wel de meest bepalende factor, want zo’n 60 procent geeft aan dat het privéleven bepaalt hoe vaak men zich beschikbaar stelt. Het gevoel van de verhoogde opleidingsdruk, de invloed van het privéleven en de uitstroom van personeel, verklaren de bezorgdheid om voldoende nieuwe vrijwilligers te werven en te behouden. Deze bezorgdheid is het grootste bij het operationele personeel (85%). 

Voorzitter van Brandweer Vereniging Vlaanderen, Marc Ceyssens (foto), benadrukt dat deze signalen ernstig genomen worden: ‘Als BVV willen we immers echt dat de brandweer voor vrijwilligers een aantrekkelijke werkgever is en blijft.’

De verbinding tussen het management en de brandweermensen op straat verdient aandacht. Uit het onderzoek blijkt dat de ondersteunende niet-operationele collega’s over het algemeen een hogere waardering hebben voor het management dan de operationele collega’s. Toch beweren beide groepen duidelijk dat de managers niet weten wat er op de vloer speelt en dat er weinig transparantie is over de keuzes die ze maken. We merken ook een groot verschil over de mate van inspraak. Iets meer dan de helft van de ondersteunende collega’s (61%) vindt dat het management goed reageert op hun voorstellen, voor het operationeel personeel is dat slechts een vijfde. Over het algemeen geldt doorheen de gehele organisatie: hoe dichterbij de leidinggevende, hoe beter deze geëvalueerd wordt.

Sinds de zonevorming ervaart meer dan 60 procent van de operationele collega’s duidelijk een verlaagd familiegevoel. Dat betreuren we, want uiteindelijk geven jullie aan dat de brandweer voor jullie belangrijk is. Dat zou eigenlijk juist een extra troef voor een globaal sterkere brandweer kunnen betekenen. Een ruime meerderheid heeft het gevoel een nummer te zijn. Dat gevoel is voornamelijk aanwezig bij het operationeel personeel, bij het ondersteunend niet-operationeel personeel vindt amper 29 procent zich hierin. De grote meerderheid geeft aan dat ze minder waardering krijgen van het management dan vóór de zonevorming.

In gesprek

Dit rapport is natuurlijk slechts een begin. Jullie geven in elk geval duidelijk het signaal dat er nog werk aan de winkel is. BVV heeft dit waardevol rapport in handen en wil hiermee belangrijke stappen vooruit zetten binnen de Vlaamse brandweer. We zullen nu de tijd nemen tot aan het congres om dit lijvig dossier grondig door te nemen samen met de verschillende partners, om daarna de voornaamste werkpunten te bundelen en deze terug te koppelen naar jullie.

Gedurende de komende maanden zullen er ook intensieve gesprekken opgestart worden met o.a. het Netwerk Brandweer, de vakorganisaties en alle federaties om aan deze werkpunten concrete actiepunten te koppelen. Alleen samen kunnen we echt stappen vooruit zetten op een positieve manier. Uiteraard heeft ook elke zone hierin haar eigen werk te doen. Daarom zijn we blij dat ook het Netwerk Brandweer het belang van deze brandweertoets erkent. Dankzij de aparte zonale rapporten hebben de zonecommandanten een instrument in handen om op zonale maat accenten te leggen in hun beleid. BVV zal dit zeker mee opvolgen.

Concrete actiepunten op brandweercongres

We waarderen jullie input ten zeerste en willen iedereen dan ook bedanken voor de grote respons. Het mag duidelijk zijn dat we deze resultaten niet licht opnemen en daarom presenteren we de concrete cijfers als er ook meer duidelijkheid is over de acties die eraan gekoppeld kunnen worden op Vlaams niveau. Jullie zitten immers niet te wachten op wat loze cijfers en woorden, wel op daden. De grote uitdaging wordt namelijk om in samenwerking met alle partners concrete stappen te zetten naar een beter personeelsbeleid.

Om het met de woorden van Fred Heerinck te zeggen, brandweercommandant bij Veiligheidsregio Drenthe, die vorig jaar nog te gast was op ons brandweercongres: ‘Raak elkaar niet kwijt in verwijten, accepteer de schaalvergroting met de daarbij horende regels en systemen . Maar organiseer op menselijke maat en stel de mens centraal in je regels en systemen.’ Daar willen we als BVV samen met jullie voor gaan. En voor dat alles voorzien we voldoende tijd op het brandweercongres in oktober, waar we tevens met elkaar verder in gesprek kunnen gaan.